15 Mayıs 2011 Pazar

Dünya’nın hareketi



Sürekli olarak hareket eden dünyanın iki çeşit hareketi vardır. Günlük ve yıllık hareketlerine bağlı olarak gece, gündüz, mevsimler, kayaçların oluşması ve diğer canlılık ve biyolojik olaylar gerçekleşir. Mevsimlerin oluşmasında etken ise 23 derecelik eksen eğikliğidir.
Günlük

Dünya kendi çevresinde (23 saat, 56 dakika, 4.091 saniye) ve güneş çevresinde (365 gün, 6 saat, 48 dakika) hareket eder. Bu hareket kendi ekseni etrafında olur ve batıdan doğuya doğrudur. Bu dönmesini 24 saatte tamamlar. 24 saatlik süreye bir gün adı verilir.
Yıllık

Dünyanın kendi ekseni etrafındaki bu dönmesi ile birlikte olan ikinci hareketi, güneş etrafındadır. Güneş etrafında dünya, elips şeklinde çok geniş bir yörünge üzerindeki hareketini de 365 1/4 günde, yani bir yılda tamamlar.
Sonuçları

Dünyanın kendi ekseni etrafındaki ve güneş etrafındaki bu iki hareketi, iki önemli olaya sebep verir. Kendi ekseni etrafında dönmesi ile gece ve gündüz, güneşin etrafında dönmesi ile mevsimler meydana gelir.

Dünya’nın günlük hareketi boyunca gece ve gündüz arasında sıcaklık farkları oluşur. Bu durum hem günlük basınç farklarına hem de karalarda mekanik ufalanmaya yol açar. Çöllerdeki kumlar karalardaki mekanik ufalanmaya en iyi örnektir. Gündüz boyunca çok ısınan gece boyunca ise çok soğuyan alanlarda kayalar parçalanarak kumlu toprakları oluşturmuştur.

Günlük basınç farklarından oluşan rüzgârlar ortaya çıkar ve meltem adı verilen bu rüzgarlar kara ve deniz aras›nda etkili olur.

Günlük hareket nedeniyle dünya üzerinde corilious gücü adı verilen bir merkez kaç kuvveti oluşur. Bu kuvvet nedeniyle 30 ve 60 dereceli enlemlerde dinamik basınç alanları ortaya çıkar. Sürekli rüzgârlarda sapmalar ve okyanus yüzeyinde sular halkalar oluşturur.

Dünya kendi çevresinde dönmeseydi ve her yer deniz seviyesinde (0 m) olsaydı; dünyanın geoit şeklinden dolayı hava dolaşımı yüksek basınç altındaki kutuplardan alçak basınç altındaki ekvatora doğru olacaktı. Oysa; Dünyanın kendi çevresindeki hareketinden dolayı dinamik basınç alanları oluşmuştur. Aynı zamanda merkez kaç kuvveti nedeniyle sürekli rüzgârlarda sapmalar meydana gelir. Bu sapma Kuzey Yarım Küre’de saat yönünde (sağa), Güney Yarım Küre’de tersi yöndedir.

Dünya’nın yıllık hareketi tek başına mevsimleri oluşturmamıştır. Ekvator düzlemi ile ekliptik düzlemi arasındaki 23° 27′lik açıdan dolayı mevsimler oluşmuştur. Bu eğiklik ve yıllık hareket boyunca 21 Mart, 21 Haziran, 23 Eylül ve 21 Aralık mevsim başlangıç tarihleri ortaya çıkar.

Yıllık hareketin çeşitli sonuçları vardır: Gece gündüz süreleri yıl boyunca değişme gösterir. Güneş yıl boyunca farklı açılarla doğar ve batar. Aydınlanma dairesi yıl boyunca kutup noktalarıyla kutup daireleri arasında değişir. Mevsimlik sıcaklık farkları oluşur. Sıcaklık farkları kara ve denizler arasında basınç farklarının oluşmasını sağlar. Mevsimlik sıcaklık farkları iklim, tarım ve sosyal olayların oluşmasını ve farklılaşmasını sağlar.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder